ملاکهای انتخاب فیلم و انیمیشن برای کودکان - مجازی - مرکز تربیت مربی کرامت
- ۰ نظر
- ۲۴ اسفند ۰۰ ، ۱۴:۱۴
در گفتگویی صمیمی با معلمان عزیز سواد رسانهای به دعوت مرکز تربیت رسانهای باران، درباره وضعیت تربیتی چهلمین جشنواره فیلم فجر و ارزیابی سایت کدومو از فیلمها بحث و تبادل نظر کردیم. گزارش این نشست را میتوانید اینجا بخوانید.
این محتوا میتواند به شکل تبلیغات ناهنجار وسط یک بازی آنلاین، صحنهای غیرمنتظره حین تماشای یک فیلم در VOD، تصویری مستهجن در جستجوی تصویری یک کلیدواژه در گوگل، پیام یک مزاحم اینترنتی در شبکه اجتماعی یا حتی یک پیام هک شده بعد از اخبار ظهرگاهی در تلویزیون باشد.
جنس این محتواها معمولا جنسی، خشن و گاهی هم سیاسی است و در فرزندان می تواند واکنش های متفاوتی اعم از ترس، اضطراب، خجالت یا وسواس فکری ایجاد کند.
1. کتمان نکنید: با پاک کردن صورت مسئله، هیچ مسئلهای حل نمیشود. پرسشهای شکلگرفته در ذهن کودک شما نیازمند پاسخ درست و کافی است که اگر از جانب والدین دریافت نشود، یا وسواس فکری ایجاد میکند یا با پاسخهای غلط و انحرافی دیگران جایگزین میشود.
2. دعوا و پرخاش نکنید: ناخواسته بودن محتوا یعنی کودک شما مقصر و مسئول این مواجهه نیست و به هیچ عنوان نباید سرزنش شود. پرخاش نسبت به او موجب تشدید حس شرم، خجالت و اضطراب از کاری است که انجام نداده!
1. فضای امن ایجاد کنید: بدون کوچکترین سرزنش و عصبانیتی او را به گفتگویی صمیمانه فرابخوانید و با کلام و رفتار خود به او اطمینان دهید که میتواند افکار و پرسشهایش را بدون حس شرم و تحقیر با شما سهیم شود.
2. شنونده باشید: از او بپرسید چه محتوایی دیده و حس او حین و بعد از تماشای آن محتوا چه بوده است؟ حرفهایش را بشنوید؛ وسط صحبتهایش مداخله نکنید و بگذارید گفتگو به شکلی آرام پیش برود.
۳. توضیح بدهید: از او اجازه بگیرید که برایش موضوع را از دیدگاه خودتان توضیح دهید. از فرصت پیش آمده برای آموزش اطلاعات صحیح به فرزندتان استفاده کنید و سعی کنید با جواب دادن به پرسشهای ذهنیاش و همدلی و درک احساساتش فرزندتان را مطمئن کنید که شما بهترین و اولین کسی هستید که میتواند در مواقع بحرانی و مشابه به او رجوع کند.
اما آنچه در این موضوع اهمیت پیدا میکند فقط نمایش صحنههای خشونتآمیز نیست. در بسیاری از آثار رسانهای، خشونت بهعنوان راهحل و مسیری برای پیشبرد داستان یا اهداف شخصیتها به کار گرفته میشود و اِعمال خشونت عواقب چندانی برای انجامدهندگانش ندارد.
کارشناسان معتقدند کودکان خردسال نمیتوانند تمایز دقیقی بین واقعیت و واقعنُمایی رسانهای ایجاد کنند و ممکن است دنیای بیرون را بهاندازهی فیلمها و بازیها ناامن، خشونتآمیز و تاریک تصوّر کنند. این موضوع باعث ایجاد اضطراب و اختلالهای روانی و ناتوانی در برقراری ارتباطِ درست با افراد و محیط پیرامون میشود. همچنین تقلید کودکان و نوجوانان از الگوهای رسانهای در رفتارهای خشونتآمیز و بیتوجهی به پیامدهای آن در دنیای واقعی میتواند عواقب جبرانناپذیری داشته باشد.
بههمینعلّت، در نظامهای ردهبندی سنی، خشونت بهعنوان یکی از معیارهای اصلی ارزیابی و ردهبندی محسوب شده و خانوادهها و کارشناسان نیز سالهاست نسبت به این موضوع حساسیت جدّی دارند. کارشناسان «کدومو» نیز خشونت هر محصول رسانهای را با حساسیت تحلیل و ارزیابی و به خانوادهها اعلام میکنند.
اگرچه میدانیم در دنیای واقعی همهچیز بهاندازهی فیلمها و رسانهها ناامن و خشونتآمیز نیست، اما واقعیت پیرامون فرزندان ما نیز آنقدرها صلحآمیز و بدونخشونت به نظر نمیرسد. بلکه دنیای واقعی سرشار از اختلافات، بیعدالتیها و نابرابریهایی است که خود را به شکل رفتارها و روابط خشونتآمیز و خصمانه نشان میدهد و دامنهی آن از محیط خانه و مدرسه و محلّه تا فرهنگ و سیاست و روابط بینالمللی گسترده است.
پس دورنگهداشتن فرزندان از خشونت نه شدنی است و نه صحیح! همانطورکه نگران سلامت ذهنی و امنیت روانی فرزندانمان در مواجهه با خشونت و پرخاشگری هستیم، باید بتوانیم آنها را برای زندگی در دنیای واقعی و کنشگریِ صحیح دربرابر ظلم و خشونتها آماده کنیم و رسانهها هم میتوانند والدین را در این مسیر یاری کنند.
در ادبیات کلاسیک و کهن، حماسهها نقشی کلیدی در توضیح وضعیتهایی داشتند که در آن وضعیتها، قهرمانان برای دفاع از خود یا دیگران و مبارزه با ستم چارهای جز مبارزه و بهکارگیری خشونت نداشتهاند. شاهنامهی فردوسی و حکایت غیرتورزی رستم دستان مشهورترین مثال این داستانهاست. در فرهنگ دینی نیز روحیهی شهادتطلبی، واقعهی عاشورا و نهضت امام حسین (علیه السلام) نمونههایی هستند که به بهترین شکل ضرورت ایستادگی و مبارزه برای رسیدن به صلح و آرامش را نشان میدهند و رسانههای سنتی همچون منبر، روضه و هیئت آن را به نسلهای جدیدتر منتقل کردهاند.
در دنیای امروز هم موارد زیادی از درگیری ستمدیدگان و ستمگران و مقاومتهای مردمی دربرابر بیعدالتیها و دشمنیها وجود دارد که از طریق رسانههای جمعی به دست ما میرسد و فرصت خوبی برای گفتوگو با فرزندان دربارهی مقاومت، حماسه و ظلمناپذیری برای فرزندانمان فراهم میسازند. هشت سال دفاع مقدس در ایران، مقاومت مردم فلسطین دربرابر غصب سرزمینشان یا ایستادگی جنبشهای مردمی دربرابر داعش و گروههای تروریستی از همین دست است.
اما مرز بسیار باریکی میان خشونت منفی و حماسه و ظلمستیزی وجود دارد. خشونت نهفته در «حماسه» یک واکنش هیجانی و عصبی نیست که در قالب رفتار پرخاشگرانه سر بزند، بلکه واکنشی موجّه، فکرشده و کنترلشده برای مقاومت دربرابر ستم و ظلم است و صرفاً در درگیری با عناصر یا شخصیتهای ستمگر بروز میکند.
خشونت حماسی برای اِعمال قدرت بر طرف مقابل یا تخلیهی خشم و تشفّیخاطر (خنکشدن دل) صورت نمیگیرد. بلکه از سر غیرتورزی و ناظر به آرمان و هدف خیر بُروز میکند و تنها وقتی رفتار خشونتآمیز صورت میگیرد که راه دیگری باقی نمانده باشد و تمام تلاشها برای حل غیرخشونتآمیز مسئله ناموفق بوده است.
بهرهگیری از آثاری که دربارهی وقایع و حماسههای تاریخی ساخته شدهاند فرصتی فراهم میکند تا والدین و فرزندان دربارهی رفتار قهرمانانهی شخصیتها و روند داستان گفتوگو کنند و مرز میان خشونت و حماسه را پررنگتر کنند.
البته ذکر این نکته ضروری است که کودکان نباید بههیچعنوان در معرض تماشای خشونتِ عریان و شدید قرار بگیرند و بیان حماسهها و مبارزات آرمانخواهانه هم توجیهی برای عبور از این خط قرمز نیست. چنانکه در منابع دینی ما نیز درخصوص پررنگترین رخداد حماسی ما، یعنی حرکت و شهادت امام حسین (علیه السلام)، از بیان روضههای مکشوف و ذکرمصیبت بیپرده، مخصوصاً در حضور کودکان منع شده است.