آموزش رسانه ای: صدا، تصویر...حرکت!
9 پیشنهاد برای آموزش «تولید رسانه‌ای» در کلاس درس
در مقالات پیشین به این نکته اشاره شد که امروز این ما هستیم که در میان انبوهی از رسانه ها زندگی می کنیم و مفهوم «دنیای رسانه ای شده» بیش از هر زمان دیگری رخ می نمایاند. بنابر این «آموزش رسانه ای» به فرزندان عصر رسانه بیش از هر زمان دیگری ضروری است. آموزش رسانه ای تلاش می کند تا با توانمندسازی کودکان و نوجوانان در نقد و تحلیل پیام های رسانه ای آن ها را از مخاطب منفعل به مخاطبی فعال و هوشمند تبدیل کند اما این مهم را از طریق تمرین و گام گذاشتن به پله ی تولید انجام می دهد. فرد باسوادِ رسانه‌ای می‌تواند اندیشه‌ها و اهداف خود را از طریق تولید پیام‌های رسانه‌ای بیان و پیگیری نماید. او دیگر مصرف‌کننده‌ی صرف و منفعل نیست بلکه فعالانه در دنیای رسانه‌ای به کنشگری می‌پردازد و علاوه بر نقد و تحلیل دست به خلق پیام هم می‌زند. به همین دلیل است که «تولید» آخرین گام در هرم آموزش رسانه‌ای است.
با نگاهی عمیق‌تر، یادگیری دیگر مفاهیم آموزش رسانه‌ای نیز از طریق تولید محقق می‌شود. زیرا مخاطبی که بتواند خود را در جایگاه تولیدکننده و فرستنده پیام قرار دهد، به‌خوبی فرایندهای پیچیده تولید، رمزگذاری و توزیع محتوا را درک می‌کند و بسیاری از مفاهیم دیگر سواد رسانه‌ای همچون فنون اقناعی، بازنمایی و کلیشه سازی و ... را - که در مقالات پیشین مورداشاره قرار گرفت- در عمل و با تمرین و ممارست درک می‌کند. دانش‌آموزانی که خود پیچیدگی‌ها و مشکلات تولید یک فیلم کوتاه دانش‌آموزی را تجربه کرده باشند هم به‌خوبی پشت‌صحنه و تقسیم نقش‌های یک تولید تصویری را درک می‌کنند و هم در مقام نقد آثار مشابه، منصفانه و دقیق‌تر عمل خواهند کرد. اگر بخواهند یک مفهوم درسی را با یک ویدئو یا از طریق شبکه‌های اجتماعی به کلاس آموزش دهند می‌آموزند که باید درک صحیحی از مخاطب و فرامتن داشته باشند و ظرفیت‌ها و محدودیت‌های ابزارهای رسانه‌ای را در عمل تجربه می‌کنند. همچنین اگر بخواهند با شخصیت مهمی مصاحبه انجام دهند و یا تولید رسانه‌ای خود را از طریق تلویزیون یا رادیو سراسری منتشر کنند با گستره تاثیر رسانه ها و نیز قدرت های پشت پرده ی صنایع رسانه‌ای آشنا خواهند شد که بخشی دیگر از اهداف آموزش رسانه‌ای است .
همچنان که یک کودک نوآموز برای آموختن سواد، خواندن و نوشتن را در کنار هم تمرین می کند ؛ برای سواد رسانه ای نیز نمی توان تفکیکی میان آموزش توامان «مصرف هوشمندانه» و «تولید خلاقانه» ایجاد کرد. به خاطر داشته باشیم در دنیایی زندگی می کنیم که رسانه های تعاملی و دوطرفه – همچون شبکه های اجتماعی- رابطه سنتی فرستنده-گیرنده در رسانه ها را متحول کرده است. امروزه عمده نوجوانان حداقل در یک شبکه اجتماعی مجازی عضویت دارند و هر دانش‌آموز، بالقوه یک تولیدکننده رسانه‌ای است. از همین رو اصلی ترین شیوه ی آموزش رسانه‌ای «آموزش از طریق تولید» است. در آموزش تولید محور است که دانش‌آموزان می توانند آنچه را به عنوان دانش و بینش رسانه‌ای آموخته اند تبدیل به کنش کنند و نتایج عملی و کاربردی اش را در زندگی روزمره خود ببینند. ورود نوجوانان به عرصه تولید رسانه ای موجب می شود نوجوانان دست از انتقاد و غرزدن یکطرفه دست بردارند و با توجه مضاعف به مسئولیت های اجتماعی آینده شان، نقش خود را در حل مشکلات، ترویج ارزش های والا و انتشارمحتوای مفید پیدا کنند. موارد ذیل پیشنهادهایی برای دخیل نمودن تولید رسانه ای در چارچوب کلاس های درسی است که معلمان خلاق و دلسوز حتماً می توانند موارد بیشتری به آن اضافه نمایند:
.1 از دانش‌آموزان بخواهید تکالیف نوشتاری‌شان را طوری بنویسند که انگار فصلی از یک کتاب یا صفحه‌ای از روزنامه را طراحی می‌کنند. مثلاً برای نوشته‌هایشان تیتر و میان تیتر بنویسند و از تصاویر، ستون‌های فرعی، نمودار و... استفاده کنند.
.2 دانش‌آموزان ﺭﺍ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮﺍی ارائه‌ی ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﺭﺱ ﻣﺘﻮﺟﻪ شده‌اند ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮﻝ رسانه‌ای ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ، ﯾﮏ ﺁﮔﻬﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ، ﯾﮏ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻭﯾﺪﯾﻮی ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺭﺍ تولید کنند.
.3 ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ و مراکز ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﮐﻼﺱ ﺷﻤﺎ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﺩﺍﻧﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﭘﺮﻭژﻩ ﻫﺎی ﻋﮑﺎﺳﯽ، ﺳﺎﺧﺖ ﻭﯾﺪﯾﻮ، ﻃﺮﺍﺣﯽ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﯾﺎ ﻣﻬﺎﺭﺕ ﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻫﻤﮑﺎﺭی ﮐﻨﻨﺪ. گروه های جهادی، سازمان های عام المنفعه و انجمن های دانش‌آموزی مثال هایی از این دست هستند.
.4 ﺍﺯ ﺩﺍﻧ ﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﮐﻼﺱ ﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﺻﻮﻝ ﺳﻮﺍﺩ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍی ﯾﺎ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭﯾﺪﯾﻮﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎﻩ، ﮔﺰﺍﺭ ﺵﻫﺎی ﻣﮑﺘﻮﺏ ﻭ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺎﻟﺘ ﯽﻣﺪﯾﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﻧ ﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﮐﻮﭼ ﮏﺗﺮ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺩﻫﻨﺪ.
.5 دانش‌آموزان ﺭﺍ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻡ ﻭ ﺻﺪﺍی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻫﻢ ﺷﻬﺮی ﻫﺎ ﻭ ﻫﻢ ﻣﺤﻠﻪ ﺍی ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎی ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ی ﺷﻬﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺿﺒﻂ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍی ﺭﺍﺩﯾﻮی ﻣﺤﻠﯽ ً ﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ .ﻣﺜﻼ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮﺍی ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺭﻭﯾﺪﺍﺩﻫﺎی ﻣﺤﻠ ﻪﺷﺎﻥ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ .ﺩﺍﻧ ﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
.6 برای گزارش پروژه های دانش‌آموزی یا پژوهش های فوق برنامه از رسانه ها کمک بگیرید. از بچه ها بخواهید ﺩﺭ ﮔﺰﺍﺭش هایشان ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ، ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺭﺳﺎﻧﻪﺍی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪﺍ، ﻓﯿﻠﻢ، ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﺎ ﻃﺮ ﺡﻫﺎی ﮔﺮﺍﻓﯿﮑﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ.
.7 ﺩﺍﻧ ﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﯾﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺮﺍﺣﯽ ﻭ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﺎﺯی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی، ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ، ﯾﺎ ﯾﮏ ﻭﺑﻼگ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻩی ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺍی ﺩﯾﮕﺮ ﺩﺍﻧﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﻨﺪ.
.8 ممکن است در مورد موضوع درس شما تولیدات حرفه ای رسانه ای موجود باشد. می توانید از گروه های کلاسی بخواهید همان تولیدات را شبیه سازی و بازآفرینی کنند. با این کار ضمن یادگیری مفاهیم درسی، هم متوجه پیچیدگی های تولید حرفه ای می شوند و هم سطح خودشان را با تولیدات رسانه ای دیگر مقایسه می کنند.
.9 ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺍی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﺭﻫﺎی ﮐﻼﺳﯽ ﺩﺍﻧﺶﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﻭ ﺑﺮﺍی ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭﺏﺳﺎﯾﺖ ﻫﺎ، ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﯾﺎ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی ﺭﺍﺩﯾﻮﯾﯽ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﯿﺪ .ﺑﺮﺍی ﮐﺎﺭﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎی ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁ ﻥﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﻭﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ.