در جست و جوی حقیقت

این متن در ماهنامه رشد معلم (آذر 95) منتشر شده است. (جهت دریافت مقاله کلیک کنید)

در مقاله ی پیشین به مواردی از فرصت ها و تهدیدات رسانه های دیجیتال برای علم آموزی و پژوهش پرداخته شد. در این شماره به طور اجمالی به 10  نکته ی مورد نیاز معلمان و اساتید برای بهره برداری صحیح از این فضا و در امان ماندن از آسیب های آموزشی فضای مجازی می پردازیم:

1.      رسانه‌ی خود را پیدا کنید:  در فضای مجازی، برای هر درس و موضوع علمی محتواها و نرم‌افزارهای متعددی ایجاد شده به کمک آن ها می توانید هم فضای سنتی و معلم محور آموزش را عوض کرده و هم فرایند آموزش در کلاس را بهبود ببخشید. بگفتگوهای آنلاین علمی، آزمایشگاه های مجازی، بازی های رایانه ای آموزشی و مستندها و کلیپ های آموزنده نمونه هایی از این موضوع هستند. نرم افزارهای مرتبط با درس خود را نیز پیدا کرده و شیوه‌ی استفاده از آن ها را  بیاموزید. آموختن مهارت‌های پایه ی رایانه ای (icdl) هم که  برای هر معلمی ضروری است!

2.      معکوس درس بدهید: به کمک رسانه‌های نوین می‌توانید از شیوه‌ی «کلاس معکوس» بهره برده تا فراگیران درس را در منزل بیاموزند و وقت بیشتری در مدرسه برای حل تمرین و کارگروهی داشته باشید.

3.      از ویکی‌ها دوری‌کنید: ویکی به انواعی از وبگاه‌ها گفته می‌شود که بازدیدکنندگانش اجازة افزودن، ویرایش یا حذف مطالب را دارند. ویکی‌ها به این دلیل مورد استقبال قرار می‌گیرند که به‌سرعت تبدیل به دائره‌المعارفی از اطلاعات می‌شوند که محتوای آن را کاربران متعدد نوشته و اصلاح و تأیید می‌کنند، اما همین مسئله باعث می‌شود مقالات منتشرشده در ویکی‌ها اعتبار علمی نداشته باشند و نتوان به آن‌ها استناد کرد.

4.      جستجوگر خوبی باشید: اولین مرجع و منبع بسیاری از ما جهت کسب اطلاعات، موتور جستجوی گوگل است؛ اما جستجوی ما همیشه به نتیجه‌ی دلخواه و معتبر منتج نمی‌شود. با استفاده از تکنیک های جستجوی پیشرفته و آموختن آن به دانش آموزان می‌توانید جستجوی‌های علمی خود را تا حد زیادی دقیق کرده و به نتایج صفحه‌ی اول گوگل اکتفا نکنید.

5.      بچه‌ها را به سرچشمه وصل کنید: وبلاگ‌ها، صفحات شخصی، فیلم‌ها و کلیپ‌های بارگذاری شده در رسانه‌های اجتماعی، سایت‌هایی که منابع و ارجاعات مشخصی برای مطالبشان ندارند یا وبگاه‌هایی که در مورد همه‌چیز و هر موضوعی مطلب می‌گذارند و صفحاتی ازاین‌دست منابع درستی برای کار علمی نیستند. با معرفی سایت های مرجع علمی (مثل دانشنامه‌ی رشد) یا کتابخانه‌های اینترنتی به افزایش دقت و صحت فرایند پژوهش‌های دانش‌آموزی کمک کنید.

6.      تفاوت ها را لحاظ کنید: در طراحی آموزشی و تکالیف به این نکته توجه کنید که همه‌ی دانش آموزان از امکان مساوی دسترسی به رایانه و اینترنت و مهارت‌های رسانه‌ای یکسان برخوردار نیستند. در این‌گونه موارد راه‌های جایگزین برای انجام تکالیف در نظر گرفته یا با هماهنگی مسئولین، امکاناتی را درون مدرسه برای انجام پژوهش و تکالیف در اختیار آن‌ها قرار دهید.

7.     هیچ‌چیز  جای کتاب را نمی‌گیرد: به خاطر داشته باشید که هنوز منبع اصلی یادگیری و کسب دانش، کتاب‌ها و متون مکتوب علمی هستند و محتوای بسیاری از آن‌ها در فضای مجازی یافت نمی‌شود. هرگز اجازه ندهید ارتباط فراگیران با منابع مکتوب اطلاعات قطع شود.

8.     رسانه زدگی ممنوع: استفاده‌ی بی‌قاعده و افراطی از رسانه‌ها در کلاس یا محول کردن همه‌ی وظایف دانش آموزان به استفاده از اینترنت هم عمق و کیفیت آموزش را کاهش می دهد و هم  ممکن است موجب شیفتگی و وابستگی دانش آموزان به رسانه های دیجیتال شود. البته که رسانه ستیزی و رسانه‌هراسی هم چیزی جز پاک کردن صورت مساله و بی توجهی به ذائقه ی نسل جدید نیست.

9.      سخت بگیرید: از دانش آموزان بخواهید در مورد هر مطلبی به منبع توجه کرده، اعتبار آن را بسنجند و اگر از آن مطلب استفاده می‌کنند حتماً به منبع ارجاع دهند. در ابتدای سال، برای کپی کاری جریمه‌ی سفت‌وسخت قائل شوید و در طول سال هم این مسئله را پیگیری و یادآوری کنید. آن‌ها باید بدانند کپی-پیست یک بی‌قانونی و سرقت آشکار علمی است.

10.   سواد رسانه‌ای را فراموش نکنید:  برای اینکه استفاده از رسانه ها در خدمت (و نه برعلیه) آموزش و  پرورش باشد نیازمند کسب مهارت مواجهه ی هوشمندانه، مشروط و محدود با رسانه ها هستیم. مهارتی که فقط مخصوص دانش آموزان نیست و معلمان و مربیان نیز باید آن را فراگیرند. برگزاری دوره‌های آموزش سواد رسانه ای در مدارس توسط متخصصان این حوزه گامی در جهت این یادگیری و بهبود فرایند تربیت فرزندان ما در عصر اطلاعات است.